Şehre Yansıyan Medeniyet Edebiyata Yansıyan Şehir

EDEBİYATA YANSIYAN ŞEHİR

MEHMET GÜNEŞ

Şehir kavramı çoğu zaman medeniyet/uygarlık kavramıyla

birlikte anılır; şehirlileşme ve medenileşme kavramları da

benzer çağrışımlara ve anlamsal örüntülere sahiptir. Şehirler

geçmişten geleceğe ait oldukları medeniyetlerin maddi ve

manevi değerlerini yansıtırken çoğu zaman içlerindeki abidevi

eserlerle temsil edilir. Türk edebiyatının zirve şahsiyetleri

Yahya Kemal Beyatlı ve Ahmet Hamdi Tanpınar da şehirlerin

portresini medeniyetle, ‘kendilik bilinciyle’, anneyle, sevgiliyle,

vatanla, yoğurarak tamamlarlar. Her iki sanatkârın şehre bakışı,

şehir ve medeniyet ilişkisini işleyiş tarzı benzerdir. Onlara göre

şehirler, tıpkı sanat eserleri gibidir. Şiir gibi okunur; resim,

heykel, mimari eserleri gibi seyredilir; musiki gibi dinlenir;

açık hava müzesini andırır. Bu çalışma tamamlandıktan sonra

şu fark edilmiştir ki iki sanatkârın metinleri adeta birbirini

tamamlamakta, karşılıklı olarak soru ve cevaplar içermektedir.

Sanki kader bu iki ismi aynı görevde buluşturmuş; şehirleri

de onların hayatlarına şehirler adına konuşmaları için dâhil

etmiştir. Yahya Kemal Beyatlı ve Ahmet Hamdi Tanpınar’ın

eserleri şu gerçeği göstermiştir: Edebiyata aksedemediği sürece

bir şehrin portresi tamamlanamaz. Her iki isim bu portreyi

tamamlama görevini üstlenmiş; bugün bile her okuyuşta yeni

bir şeyler keşfedilen, ayrı bir haz alınan metinler bırakmıştır.